BIO | Anne-Lot Hoek Biography (English)

Anne-Lot Hoek - Bio

Anne-Lot Hoek is een Nederlands historica, onderzoeker en auteur. Ze richt zich op het koloniale verleden en onafhankelijkheidsstrijd in Zuid-Afrika, Namibië en Indonesië. Zij werd geboren in Den Haag en deed gymnasium aan het Adelbert College.

Studie

Ze studeerde Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en Politieke Geschiedenis aan de Università degli Studi di Perugia in Italië. Zij behaalde haar Master of Arts aan de faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam, waar zij afstudeerde op de onafhankelijkheidsstrijd in Namibië. In 2023 promoveerde ze aan diezelfde universiteit op het proefschrift De strijd om Bali. Geweld, verzet en koloniale staatsvorming 1846-1950.

Loopbaan

Hoek woonde en werkte in Amsterdam, Windhoek en Kaapstad. In 2021 lanceerde ze haar debuut De strijd om Bali. Imperialisme, verzet en onafhankelijkheid 1846–1950 (De Bezige Bij), waarvoor ze 128 betrokkenen op Bali en Nederland interviewde en uitvoerig literatuur- en archiefonderzoek deed.

Gedurende haar zeven jaar durende onderzoek ontdekte zij dat het Nederlandse leger een tangsi-systeem van 50 gevangenkampen op Bali bouwde waarin martelingen en executies een systematisch fenomeen waren. Ze laat zien hoe de strijd op het eiland begrepen moet worden als onderdeel van een lange traditie van antikoloniaal verzet. Ook toont ze aan dat Bali na de Tweede Wereldoorlog, als onderdeel van de door Nederland gecreëerde deelstaat Oost-Indonesië, een sleutelrol speelde in de Nederlandse dekolonisatiepolitiek. Tot dan toe had de focus van historici voornamelijk op Java gelegen. Hoek vertelt met haar boek ook een groter verhaal over de dekolonisatie van heel Nederlands-Indië.

De strijd om Bali resulteerde in:

Hoek werkte van 2005-2007 bij het Afrika-Studiecentrum (ASC) en deed onderzoek in Bolivia, Zambia, Kameroen en Mali. In 2012 deed ze opnieuw onderzoek in Zambia. Ze was toen reeds als freelance journalist begonnen voor Vrij Nederland, later voor NRC Handelsblad en De Groene Amsterdammer. Sinds 2012 publiceerde Hoek tientallen artikelen over het koloniale verleden in Indonesië. Daarnaast neemt ze regelmatig deel aan het postkoloniale debat in debatcentra en op radio en tv.

In 2012 droeg ze met haar eerste artikel over Indonesië bij aan het verzoek tot eerherstel voor drie mariniers die hadden geweigerd om als represaille een kampong op Oost-Java in brand te steken. Een paar maanden later werd daartoe een motie ingediend in de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Hoek wist Nicoline de Hoog te traceren, een dochter van een van de mariniers, en vertelde haar voor het eerst over deze geschiedenis van haar vader. Nicoline diende een verzoek in bij het Ministerie van Defensie, waarna postuum eerherstel voor haar vader en de twee andere mariniers volgde.

In 2013 deed Hoek archiefonderzoek en interviews met veteranen in Nederland en in Parijs, waaruit voor het eerst naar voren kwam dat het Nederlandse leger oorlogsmisdaden had gepleegd op Bali. Een oud verzetsman uit de Tweede Wereldoorlog deelde gruwelijke foto's van zijn legereenheid en betoogt in het artikel: 'Er zijn daar op Bali misdaden tegen de menselijkheid gepleegd. En de Nederlandse staat moet daar verantwoording over afleggen.' Hoek sprak met getuigen uit die tijd die bevestigden dat er misdaden zijn gepleegd en dat ze er zelf aan meededen. Ze verwerkten dat in hun latere leven ieder op hun eigen manier. Het nieuws werd opgepakt in de pers in Nederland en Indonesië, en andere auteurs namen het op in hun werk.

In 2014 ontdekte ze archiefdocumenten waaruit bleek dat Nederlandse gezagsdragers Bali tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog als hun particuliere koninkrijkje runden en er veel gemarteld werd. Een vernietigend officieel onderzoeksrapport over corruptie en intimidatie op Bali werd weggewerkt.

In 2015 stelde Hoek in NRC Handelsblad dat historische instituten 65 jaar lang hun taak hadden laten liggen. Ze haalde ook de voorpagina van diezelfde krant met een artikel over een Zwitserse dissertatie van de Zwitsers-Nederlandse historicus Remy Limpach die de 'Excessennota' uit 1969 weerlegde. In 2016 ging Hoek in het artikel Iedereen wist het, maar niemand kon het zeggen dieper in op de vraag waarom Nederlandse historici van de vorige generatie, zoals Cees Fasseur, een ontwijkende houding hadden aangenomen ten opzichte van het daadwerkelijke geweld in Indonesie. Het artikel droeg bij aan wat Martin Bossenbroek een paradigmawisseling en een historiografische regime change noemde. Hoek wordt ook wel aan de basis genoemd van 'een nieuwe generatie historici'.

Begin 2016 reisde Hoek af naar Indonesië voor een onderzoek in Rengat, Sumatra, naar de aanval op die stad in januari 1949. In de 'Excessenota' uit 1969 werd uitgegaan van 80 burgerslachtoffers en 30 gedode soldaten. In Rengat stond een monument dat melding maakte van 1.500 slachtoffers en 186 namen. In het Nationaal Archief ontdekte ze een reeks bronnen uit 1949, zoals een namenlijst van 120 'gesneuvelde burgers', een inschatting van de Nederlandse Resident van 400 doden en een Chinees krantenartikel dat melding maakte van meer dan 1.000 doden. Alleen al uit een vergelijking van de namenlijst uit het archief met de namen op het monument kon ze een nieuw aantal individueel bekende slachtoffers van 270 hard maken.

Ze schreef er twee artikelen over in NRC Handelsblad en maakte de Reporter Radio-reportage 'Het bloedbad van Rengat' voor NPO Radio 1. Het werd opgepikt door andere landelijke media zoals de Volkskrant, het Algemeen Dagblad, Trouw, de NOS en RTL Nieuws. Mensenrechtenadvocate Liesbeth Zegveld noemde de gebeurtenissen in het onderzoek van Hoek in een reactie "van dezelfde orde van grootte als Rawagede en de moordpartijen op Zuid-Sulawesi". Het was een van de dodelijkste Nederlandse militaire operaties op Sumatra. Volgens David Van Reybrouck gaat het mogelijk om de grootste individuele oorlogsmisdaad van de hele oorlog. Hoek schreef later dat jaar nog een tweeluik over Rengat voor Inside Indonesia. Aan een van de weduwen uit kampong Skip in Rengat, wier man politieman was en geëxecuteerd werd, keerde de Nederlandse staat een schadevergoeding uit van 20.000 euro. Zo'n vergoeding werd alleen toegekend als aangetoond kon worden dat iemand door Nederlandse militairen geëxecuteerd is in een actie "van vergelijkbare ernst en aard als Rawagede en Zuid-Sulawesi". De BBC in Indonesië publiceerde een uitgebreid artikel over Hoeks Rengat-onderzoek op Sumatra en haar eerdere onderzoek waarin ze oorlogsmisdaden op Bali ontdekte.

Het Rengat-artikel verscheen in februari 2016. Een paar maanden later, in juli 2016, werden het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) geïnformeerd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken dat ze zich moesten gaan voorbereiden op een mogelijke omslag in het parlement. Minister Bert Koenders was ervan overtuigd geraakt dat een grootschalig onderzoek benodigd was en op Algemene Zaken, voorgezeten door minister president Mark Rutte, begonnen "dingen te schuiven".

Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma, die zich politiek inzette voor het onderzoek, vertelde Hoek in een interview dat de politieke goedkeuring voor het onderzoek voor 75% tot stand kwam gekomen als gevolg van nieuwe feiten vanuit de journalistiek en de rechtszaken tegen de Nederlandse staat en voor 25% door de eerder genoemde Zwitserse dissertatie. Nadat de laatste jaren telkens 'druppelsgewijs' nieuwe feiten naar boven kwamen over deze periode was de Zwiterse dissertatie toen deze in oktober 2016 in boekvorm werd gepubliceerd de spreekwoordelijke 'plons' die de al volle emmer deed overlopen. Hoek reageerde in Nieuwsuur op het kabinetsbesluit tot goedkeuring van het onderzoek Onafhankelijkheid, Dekolonisatie, Geweld en Oorlog in Indonesië 1945-1950 (ODGOI) onderzoek.

In 2016 en 2017 was Hoek fellow aan het KITLV en journalist in residence aan het Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS) van het KNAW. Tussen 2017 en 2019 schreef ze een hoofdstuk in Revolutionary Worlds binnen het ODGOI-onderzoek. Toen Joop Hueting, de klokkenluider over oorlogsmisdaden tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, overleed, in november 2018, reageerde Hoek in Nieuwsuur.

Tussen 2016 en 2019 brak ze regelmatig een lans voor erkenning van de politieke strijd van de leiders van de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd en andere stemmen die het koloniale systeem hadden uitgedaagd in de twintigste eeuw. Dit vond ook navolging. Daarnaast zette ze zich geregeld in voor de Nederlandse erkenning van de Indonesische onafhankelijkheidsdatum. In 2018 riep ze opnieuw premier Mark Rutte, en koning Willem-Alexander in NRC Handelsblad op om verantwoordelijkheid te nemen en een groot gebaar te maken voor het feit dat Nederland de wapens had opgepakt tegen Indonesië en hun drang tot onafhankelijkheid langdurig had miskend. Begin 2020 pleitte ze met jonge historici in Nieuwsuur voor excuses door de koning tijdens zijn staatsbezoek aan Indonesië. Tegen de verwachting van andere experts in, kwamen die excuses er toch. Hoek reageerde op de excuses in Nieuwsuur.

In oktober 2020 ontving Hoek een prijs van de Universiteit van Amsterdam voor haar bijdrage aan het debat over Indonesië. In datzelfde jaar publiceerde ze ook een artikel in De Groene Amsterdammer waaruit bleek dat Nederland voor de financiering van de wederopbouw met de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië een financieel voordeel behaalde van meer dan 103 miljard euro; veel meer dan de 16 miljard euro dat Nederland aan Marshallhulp van Amerika. Schrijvers als David Van Reybrouck en Adriaan van Dis lichtten het onderzoek uit in hun werk, het verscheen in Indonesië en werd opgepikt in de wetenschap.

Sinds 2021 is Hoek redactieraadslid Geschiedenis bij het Belgische tijdschrift De lage landen en ze droeg bij aan hun boekpublicatie Nulpunt 1945. Aan het einde van het jaar verscheen De strijd om Bali, wat tot een reeks kamervragen leidde vanuit de Tweede Kamer der Staten-Generaal aan het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het Ministerie van Defensie. Ook kende de Nederlandse staat financiële compensatie toe aan een groep familieleden van Balinezen die zonder een vorm van proces geëxecuteerd werden.

Begin 2022 verscheen de De Indische Doofpot van Maurice Swirc waarmee hij de Brusseprijs won. Hij stelde in zijn conclusie: "Inmiddels staat het - na de baanbrekende publicaties van Remy Limpach en Anne-Lot Hoek - vast dat het Nederlandse militaire apparaat systematisch uitvoering gaf aan een praktijk van massa-executies en martelingen in gevangenkampen, alles onder eindverantwoordelijkheid van de Nederlandse regering in Den Haag".

Een kleine week later sprak Hoek tijdens Vrijheid en verzet. De erfenis van de revolutie is nog springlevend van Beyond Walls in de Rode Hoed. Ze werd ook geïnterviewd in het politieke actualiteitenprogramma Buitenhof over haar debuut en over de opening van Revolusi!, een grote tentoonstelling in het Rijksmuseum over de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië, waaraan ze ook een bijdrage leverde. Ook sprak ze over de mogelijke conclusies van het eerder genoemde ODGOI onderzoek, waaraan ze als enige Nederlandse onderzoeker in het project niet meeschreef. Samen met andere critici en Indonesië-experts pleitte ze in reactie op de slotconclusies van dat onderzoek opnieuw vóór het gebruik van de term oorlogsmisdaden tijdens een OVT-special op NPO Radio 1. De onderzoeksleider, Frank van Vree, veranderde tijdens de uitzending zijn standpunt. Ze hadden volgens hem toch van oorlogsmisdaden moeten spreken, wat landelijk nieuws op TV werd.

In februari 2023 promoveerde Hoek aan de Universiteit van Amsterdam. Sinds maart is ze vaste boekenrecensent bij de Historische Boekencast, de podcast van het Historisch Nieuwsblad. In juni dat jaar publiceerde ze samen met journaliste Ni Ketut Sudiani en historica Ni Made Frischa Aswarini, die haar op meerdere fronten hadden ondersteund bij haar onderzoek op Bali, gezamenlijk een artikel in NRC Handelsblad waarin ze pleitten voor teruggave van documenten uit het Nationaal Archief aan Indonesië. Een week later werd daaropvolgend een motie in de Tweede Kamer ingediend en aangenomen. Over het Tweede Kamer-debat dat volgde op de uitkomsten van het ODGOI-onderzoek schreef Hoek een kritisch essay in De Groene Amsterdammer en ze reageerde op tussentijdse conclusies in de pers. Ook leverde ze een bijdrage over Balinese verzetsstrijders aan De Grote Indonesië tentoonstelling in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, die later dat jaar van start ging. Sinds juli verbleef ze voor research voor haar nieuwe boek in Namibië en Zuid-Afrika.

In 2024 kreeg Hoek een fellowship aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, waar ze aan onderzoek voor haar nieuwe boek over Namibië en Zuid-Afrika werkt. Toen in 2025 een film over de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog vanuit Indonesisch perspectief verscheen, Djakarta 1946 (Perang Kota, This City is a Battlefield), reageerde ze op NPO Radio 1 en in Nieuwsuur.

Belang Onderzoek

Hoeks werk kwam meermaals naar voren in De kolonie mept terug van Adriaan van Dis, die schrijft zijn meeste inzichten te hebben ontleend aan De strijd om Bali. Hij noemt het een "indrukwekkend" en "verbijsterend" boek en schrijft "wat haar onderzoek vernieuwend maakt - naast de vele Balinese getuigenissen - is dat zij de samenhang heeft blootgelegd tussen het geweld en de politiek. Oost-Indonesie speelde een veel belangrijkere rol in de revolutie dan eerder was aangenomen en daarom is er onder andere ook zoveel geweld gebruikt op Bali". Tot dan toe had de focus van historici met name op Java gelegen. David Van Reybrouck stelt dat Anne-Lot Hoek "belangwekkend oral-history onderzoek op Sumatra en vooral Bali" heeft gedaan. Maurice Swirc schreef dat hij in het bijzonder uit haar publicaties putte voor zijn prijswinnende boek De Indische Doofpot en noemt haar werk "baanbrekend". Hoek schreef volgens Jan Brokken "het standaardwerk", historica en recensent Nadia Bouras noemde het "nu al een klassieker", en de non-fictieboekrecensent van NRC noemde het "misschien wel het belangrijkste geschiedenisboek van dit jaar".

De jury van de Libris Geschiedenis Prijs omschreef De strijd om Bali als een belangrijke bijdrage aan het wetenschappelijke en maatschappelijke debat over de koloniale politiek in Indonesië. Vanuit de wetenschap omschreef Karwan Fatah-Black Hoeks werk als vooroplopend op de academische mainstream en "baanbrekend". Haar belangrijke rol in het aanjagen van het debat over het geweld in Indonesië werd ook wetenschappelijk erkend. Ze werd in 2020 bekroond met de ASH valorisatieprijs van de Universiteit van Amsterdam voor haar werk over de Nederlandse koloniale periode in Indonesië en de dekolonisatie van Indonesië. Het Huizinga Instituut wijdde een workshop aan haar boek en bestempelde het als een fascinerend werk voor Oral Historians.

In Nederland is er weinig aandacht voor Indonesische perspectieven. Volgens het voormalig hoofd onderzoek van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies Peter Romijn, en Remco Raben, hebben veel Nederlandse historische werken en documentaires een sterk etnocentrisch perspectief. Indonesische bronnen worden nauwelijks geconsulteerd, Indonesische ervaringen worden niet of summier weergegeven en de motivaties van Indonesische actoren wordt zelden uitgediept. Zij stellen dat, in tegenstelling tot het bovenstaande, De strijd om Bali van Anne-Lot Hoek een van de uitzonderlijke boeken is waarin Nederland geconfronteerd wordt met de consequenties van geweld in het algemeen en van de slachtoffers van het geweld in het bijzonder, en dat er in haar boek ook ruimte is voor kritische perspectieven. Nadia Bouras stelt dat het perspectief van de gekoloniseerden lang is genegeerd, maar dat daar gelukking verandering in is gekomen en dat uit De strijd om Bali blijkt hoe het koloniale verleden botst met het zelfbeeld dat Nederland over zichzelf gehad heeft.

Marjan Schwegman erkende Hoeks werk over de tot dan toe onderbelichte rol van gewapende Nederlandse bestuursambtenaren in het geweld tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. Dit deed zij tijdens haar afscheidsrede De wapens van het verzet bij haar aftreden als hoofd van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies.

In Hoeks promotiecommissie classificeerde Indonesië-expert Geoffrey B. Robinson van de Universiteit van Californië - Los Angeles (UCLA) haar werk als "important, deeply researched and intellectually significant. Top notch" en zei Jan-Bart Gewald, voormalig directeur van het Afrika-Studiecentrum, erover dat wat Harvard-professor Caroline Elkins deed met Imperial Reckoning voor Kenia, Hoek heeft gedaan voor Bali in zake de rol van de Nederlanders voor 1950.

Literatuur / Non-fictie

In November 2021 debuteerde Anne-Lot Hoek met De strijd om Bali. Imperialisme, verzet en onafhankelijkheid 1846–1950 bij De Bezige Bij.

De strijd om Bali:

werd Beste Geschiedenisboek van de Maand op NPO Radio 1
ontving een eervolle vermelding van de jury van de Brusseprijs
werd uit een lijst van meer dan 300 titels genomineerd in de top 5 shortlist van de Libris Geschiedenis Prijs 2022

Over haar debuut maakte Hoek samen met Arco Gnocchi de vierdelige podcastserie Oorlog in het Paradijs: De Strijd om Bali. De podcast is uitgebracht als special bij Podimo-podcast Alle Geschiedenis Ooit. Via persoonlijke verhalen van vier betrokkenen willen zij de oorlog inzichtelijk maken.

BIBLIOGRAFIE

Boeken

De strijd om Bali. Imperialisme, verzet en onafhankelijkheid 1846–1950, Anne-Lot Hoek, Nov 2021, Amsterdam, De Bezige Bij, ISBN 9403152311

Boekbijdragen

Atlas van Indonesië. Een cultuurgeschiedenis van het eilandenrijk. De strijd om Bali. Vrijheidsstrijders in Gianyar, Ni Ketut Sudiani, Anne-Lot Hoek and Ni Made Frischa Aswarini, Amsterdam WBOOKS, 2023, ISBN 9789462585737

Revolusi! Indonesië Onafhankelijk. Harm Stevens, Amir Sidharta, Bonnie Triyana, Marion Anker (eds.), Amsterdam Rijksmuseum, 2022, ISBN 9789045045733

Nulpunt 1945. De Lage Landen een mensenleven later. Een façade van zindelijk fatsoen. De Nederlandse omgang met het koloniale verleden, Anne-Lot Hoek, Ons Erfdeel Vzw, Belgium, April 2020, ISBN 9789079705313

Multatuli Jaarboek 2020. Jubileumnummer '200 jaar Multatuli', Uitgeverij Verloren, 2020, ISBN 9789087049003

Wetenschappelijke boeken en publicaties

Hoek, Anne-Lot (2 February 2023). Purwanto, Bambang; Frakking, Roel; Wahid, Abdul; Van Klinken, Gerry; Eickhoff, Martijn; Yulianti; Hoogenboom, Ireen (eds.). Revolutionary Worlds: Local Perspectives and Dynamics during the Indonesian Independence War, 1945-1949. Translated by Hanafi, Taufiq. Amsterdam University Press, ISBN 9789463727587. DOI: https://doi.org/10.2307/jj.399493.11.

Maartje Janse & Anne-Lot Hoek. Dissenting Voices: Challenging the Colonial System. (in cooperation with E. Jansz and S. Sijsma), Bridging Humanities. (2019) Vol 1: Issue 2. Sutan Sjahrir: Indonesian revolutionary, Anne-Lot Hoek, Leiden, Brill Publishers, E-SSN 2542–5099. DOI: https://doi.org/10.1163/25425099-00102001

Maartje Janse & Anne-Lot Hoek. Dissenting Voices: Challenging the Colonial System. (in cooperation with E. Jansz and S. Sijsma), Bridging Humanities. (2019) Vol 1: Issue 2, Siebe Lijftogt: a critical voice branded a traitor, Anne-Lot Hoek, Leiden, Brill Publishers, E-SSN 2542–5099. DOI: https://doi.org/10.1163/25425099-00102001

Maartje Janse & Anne-Lot Hoek. Dissenting Voices: Challenging the Colonial System. (in cooperation with E. Jansz and S. Sijsma), Bridging Humanities. (2019) Vol 1: Issue 2, Rachmad Koesoemobroto: fighting for freedom, a life imprisoned, Anne-Lot Hoek, Leiden, Brill Publishers, E-SSN 2542–5099. DOI: https://doi.org/10.1163/25425099-00102001

Maartje Janse & Anne-Lot Hoek. Dissenting Voices: Challenging the Colonial System. (in cooperation with E. Jansz and S. Sijsma), Bridging Humanities. (2019) Vol 1: Issue 2, Cees Fasseur and his critics, Anne-Lot Hoek, Leiden, Brill Publishers, E-SSN 2542–5099. DOI: https://doi.org/10.1163/25425099-00102001

Maartje Janse & Anne-Lot Hoek. Dissenting Voices: Challenging the Colonial System. (in cooperation with E. Jansz and S. Sijsma), Bridging Humanities. (2019) Vol 1: Issue 2, The way forward, Anne-Lot Hoek, Leiden, Brill Publishers, E-SSN 2542–5099. DOI: https://doi.org/10.1163/25425099-00102001

Exploring the Dutch Empire. Agents, Networks and Institutions 1600–2000, Catia Antunes and Jos Gommans (eds.), Nodal Ndola, Robert Ross and Anne-Lot Hoek, Londen, UK: Bloomsbury Academic, 2015, ISBN 9781474236416, DOI: https://doi.org/10.1177/0265691417729639a

From Idealism to Realism: A Social History of the Dutch in Zambia 1965–2013, Anne-Lot Hoek, African Studies Centre Leiden, 2014, ISBN 9789054481393, WorldCat: 1235771932

Bricks, Mortar and Capacity Building: A Socio-Cultural History of SNV Netherlands Development Organisation, Inge Brinkman in cooperation with Anne-Lot Hoek, Leiden: Brill Publishers, 2010, ISBN 9789004187412, DOI: https://doi.org/10.1163/ej.9789004187412.i-327